29

Από τον Λευτέρη Κτιστάκη, Βουλευτή Βοιωτίας – Εισηγητή του Ν. 5094/2024

Ως εισηγητής του νόμου 5094/2024, που επιτρέπει τη λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα, θεωρώ σημαντικό να εξηγήσω με σαφήνεια τη νομική και θεσμική βάση που οδήγησε στη διαμόρφωση των σχετικών ρυθμίσεων — πέρα από τη δημοσιογραφική και συχνά παραπλανητική παρουσίαση περί «μη κρατικών Α.Ε.Ι.» και «ιδιωτικών πανεπιστημίων».

Η νομική θεώρηση που υποστηρίζει τη δυναμική ερμηνεία του Συντάγματος —δηλαδή την ανάγνωση των διατάξεών του ως “ζωντανό εργαλείο” (‘living instrument’) που εξελίσσεται— δεν αποτελεί ελληνική καινοτομία. Υιοθετείται ευρέως στη νομολογία τόσο των ΗΠΑ όσο και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου από τη δεκαετία του 1970.

Στην ελληνική θεωρία, ήδη από το 1980, ο καθηγητής Αριστόβουλος Μάνεσης τόνιζε πως η συνταγματική ερμηνεία πρέπει να προσαρμόζεται στις κοινωνικές και θεσμικές εξελίξεις. Αντίστοιχα, πλήθος καταξιωμένων νομικών —Αλιβιζάτος, Βενιζέλος, Καμίνης, Μανιτάκης, Πικραμμένος, Σκουρής, Σισιλιάνος, μεταξύ άλλων— έχουν εκφράσει την ανάγκη μίας εξελικτικής ανάγνωσης του άρθρου 16 του Συντάγματος.

Η νομική μας υποχρέωση, επιπλέον, πηγάζει από τις θεμελιώδεις ελευθερίες του ενωσιακού δικαίου, όπως η αρχή της αναλογικότητας, η οποία επιβάλλει η νομοθεσία να μην υπερβαίνει το αναγκαίο μέτρο για την επίτευξη ενός θεμιτού σκοπού. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) έχουν επανειλημμένα κρίνει υπέρ αυτής της προσέγγισης, με αποφάσεις-σταθμούς όπως οι 2411/2012, 3470/2011 και 178-179/2023.

Στην πιο χαρακτηριστική περίπτωση, το Δ.Ε.Ε. με την απόφαση Valentina Neri κατά Ιταλίας (2003), έκρινε ότι η απαγόρευση αναγνώρισης τίτλων σπουδών από παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας. Αντίστοιχα, στην υπόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά Ουγγαρίας (2020), τονίσθηκε ότι η συνταγματική ερμηνεία κάθε κράτους-μέλους πρέπει να εναρμονίζεται με τις θεμελιώδεις ελευθερίες της Ε.Ε.

Συμπερασματικά, η επιλογή να επιτραπεί η λειτουργία παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων στην Ελλάδα δεν αποτελεί απόκλιση από το Σύνταγμα, αλλά έκφραση μιας σύγχρονης, ευρωπαϊκής ερμηνείας του, η οποία ενσωματώνει τόσο τις κοινωνικές ανάγκες όσο και τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας.

Η αναβάθμιση της ελληνικής ανώτατης εκπαίδευσης και η ενίσχυση της επιστημονικής κινητικότητας δεν μπορεί να επιτυγχάνονται με ιδεολογικές αγκυλώσεις. Η συνταγματική προστασία της δημόσιας παιδείας μπορεί να συνυπάρξει —και οφείλει να συνυπάρξει— με θεσμικά ανοίγματα προς την ακαδημαϊκή ελευθερία και την ευρωπαϊκή εναρμόνιση.