718

Η ευτυχία αποτελεί ένα από τα βαθύτερα ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Η Φιλοσοφία, με την αναζήτησή της για την αλήθεια και την κατανόηση, προσεγγίζει το θέμα της ευτυχίας πολυπρισματικά. Ας ερευνήσουμε μερικές από τις απόψεις διαφόρων φιλοσόφων, προσπαθώντας να κατανοήσουμε ορθολογικά το πώς μπορεί ο άνθρωπος να είναι ουσιαστικά χαρούμενος.

Αρχικά ο Αριστοτέλης, ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους της αρχαιότητας, πίστευε ότι η ευτυχία πηγάζει από την πραγματοποίηση των φυσικών δυνατοτήτων του ανθρώπου και την ανάπτυξη των αρετών του. Σύμφωνα με αυτόν, η ευτυχία είναι η άριστη κατάσταση της ψυχής που προκύπτει από την πραγματοποίηση της αρετής. Επομένως, η ευτυχία δεν αποτελεί μια στιγμιαία κατάσταση, αλλά μια διαρκή προσπάθεια για αρετή και ηθική ζωή.

Ο Επίκουρος, αντιθέτως, εστιάζει στην απόλαυση ως βασική πηγή ικανοποίησης. Σύμφωνα με τον στοχαστή, η ευτυχία επιτυγχάνεται μέσω της αποφυγής του πόνου και της αναζήτησης των απολαύσεων που προσφέρει η φυσική και η ψυχική ευεξία. Ωστόσο, ο Επίκουρος υποστηρίζει πως οι απολαύσεις που προκύπτουν από την ευθύνη και την ευγένεια είναι περισσότερο επιθυμητές από εκείνες που αναβλύζουν αδιάκοπα από την ακολασία και την υπερβολική του ανθρώπου επιθυμία.

Ο Καντ συνεχίζοντας, ένας από τους σπουδαιότερους φιλοσόφους της νεότερης εποχής, προσεγγίζει την ευτυχία μέσω της δεοντολογίας και του αισθήματος υποχρέωσης. Η ευτυχία δεν είναι ο κύριος σκοπός της ζωής, αλλά προκύπτει συνεπειοκρατικά από την λογική διάπραξη ενεργειών που συνάδουν με τους καθορισμένους από εμάς ηθικούς κανόνες. Η εκτέλεση των υποχρεώσεων εντός πλαισίων που ηθικά τοποθετούνται αυτοαναφορικά από το ίδιο το ανθρώπινο υποκείμενο μπορούν εμπράκτως επομένως να δημιουργήσουν τις συνθήκες προσωπικής του ευεξίας και ικανοποίησης.

Οι παραπάνω απόψεις αποδεικνύουν πως η ευτυχία είναι ένα ζήτημα που σηκώνει μεγάλη συζήτηση και υπάρχει πληθώρα φιλοσοφικών τοποθετήσεων και εκτιμήσεων. Ωστόσο, και πέρα από τις διαφορές στις θεωρίες, ο κοινός παρονομαστής που εμφανίζεται είναι η σημασία της εσωτερικής αρμονίας και ισορροπίας. Άνθρωπος και κόσμος, εαυτός και κοινωνία, υποκείμενο και αντικείμενο μελέτης. Η ουσία της ευτυχίας ενώνει καθολικά και σκοποθετικά οφείλει να τοποθετηθεί στο επίκεντρο του ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος. Η συζήτηση αυτή βέβαια δεν είναι επί του παρόντος. Ας μείνουμε στο γεγονός πως η ευτυχία προέρχεται από την ενότητα της σκέψης, της πράξης και της εναρμόνισής της με τον εσωτερικό εαυτό και την ανθρώπινη φύση μας.

Το σκεπτικό αυτό μας οδηγεί στις διδαχές του Βούδα. Αυτές επικεντρώνονται στην ελευθέρωση από την ψυχική δυστυχία και την επίτευξη της ευλυγισίας του μυαλού. Ο Βούδας μας υπενθυμίζει ότι η ευτυχία δεν εξαρτάται από εξωτερικές συνθήκες ή υλικές αποκτήσεις, αλλά από την εσωτερική γαλήνη και απελευθέρωση από την επιθυμία και τον πόνο.

Ο Σενέκας πάλι, στωικός φιλόσοφος της αρχαιότητας, υποστήριζε πως η ευτυχία πηγάζει πρωτίστως από την αρετή και την αποδοχή της μοίρας μας. Σύμφωνα με τον διανοητή, ο άνθρωπος μπορεί και πρέπει να αναπτύξει μια εσωτερική ισορροπία αποδεχόμενος την φύση του κόσμου και ανεξαρτήτως των εξωτερικών συνθηκών που θα συναντήσει.

Ακόμα και διανοητές όπως ο Νίτσε, με την έννοια της “επικίνδυνης ευτυχίας”, τονίζει τη σημασία της αυτοπροσωπίας και της ελευθερίας στο ζήτημα που εξετάζουμε. Σύμφωνα με αυτόν, η ευτυχία προκύπτει από το να ακολουθούμε το δικό μας μονοπάτι, να είμαστε πιστοί στις αξίες μας και να εκμεταλλευόμαστε πλήρως το δυναμικό της ανθρωπινότητάς μας με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Οι παραπάνω διάσπαρτες φιλοσοφικές απόψεις επιβεβαιώνουν την εκτίμησή μας πως η πολυπλοκότητα προσέγγισης του ζητήματος της ευτυχίας είναι κάτι περισσότερο από ευδιάκριτη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν υπάρχει και κάποια ενδεδειγμένη μέθοδος για την επίτευξή της. Η ευτυχία, κατανοεί κανείς, πως δεν είναι μια απλή κατάσταση, αλλά μια αδιάκοπη διαδικασία αναζήτησης και ενσωμάτωσης των διαφόρων στοιχείων της ανθρώπινης ύπαρξης.

Αποτελεί δηλαδή μια συνεχόμενη διεργασία, μια πορεία που αλλάζει και εξελίσσεται αναλογικά του εαυτού- κόσμου μας. Πρέπει να είμαστε ανοιχτοί λοιπόν στην εμπειρία, να αναγνωρίζουμε τις συναισθηματικές και πνευματικές μας ανάγκες και να επιλέγουμε τις δράσεις και τις στάσεις που πλησιάζουν περισσότερο στην συναισθηματική μας ικανοποίηση.

Αυτά στη συνέχεια εμπραγματώνονται και έρχονται σε επικοινωνία με στοιχεία πολιτισμικά, κοινωνικά, οικονομικά κ.ο.κ. Η Φιλοσοφία μας διδάσκει επομένως πως είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε την ευτυχία ως προσωπική εμπειρία και ότι δεν υπάρχει ένας καθολικά αποδεκτός ορισμός της. Ο καθένας από εμάς έχει μια μοναδική πορεία προς την συναισθηματική ουσία της, και είναι ανάγκη να ανακαλύψουμε τι ακριβώς μας φέρνει χαρά και ικανοποίηση.

Η τέχνη του σκέπτεσθαι ουσιαστικά μας προτρέπει να αναλογιστούμε τις θεμελιώδεις αξίες και προτεραιότητές μας, να ανακαλύψουμε την πηγή της ευτυχίας μας και να επιδιώξουμε μια ζωή με νόημα, ικανοποίηση, αρμονία και ευρύτερη αισιόδοξη προαίρεση απέναντι στα γεγονότα της καθημερινότητάς μας. Έτσι ο άνθρωπος δύναται να επιτύχει μια βαθύτερη και περισσότερο δυσκολοκατάβλητη ευτυχία.

Ανακεφαλαιώνοντας, η Φιλοσοφία μας προσφέρει διάφορες προσεγγίσεις για την κατανόηση και επίτευξη της ευτυχίας. Από την αρετή και την εσωτερική αρμονία μέχρι την απελευθέρωση από τις επιθυμίες και την αποδοχή της μοίρας, η ευτυχία είναι μια συνεχής προσπάθεια αναζήτησης και εξέλιξης. Κάθε άνθρωπος έχει καταλήγοντας τη δική του μοναδική πορεία προς την ευτυχία, και είναι καθήκον εκείνου και της πολιτείας να τον βοηθήσει στην εξερεύνηση και αναζήτηση της χαράς και ικανοποίησης εντός των πλαισίων της ζωής του.

Φάνης Ασπρούδης