473

Στις 26 Αυγούστου, παραμονή της γιορτής του Αγίου Φανουρίου, οι Εκκλησίες σε όλη την Ελλάδα γεμίζουν με φανουρόπιτες, προσφορά των νοικοκυρών. Αυτό το έθιμο είναι μια σύνθεση λαϊκής παράδοσης, πίστης και τοπικών εθίμων, που ξεκίνησε από τη Ρόδο και γρήγορα διαδόθηκε σε όλη τη χώρα.

Όσο για τον ίδιο τον Άγιο Φανούριο, η ιστορία του παραμένει αινιγματική. Κάποιοι πιστεύουν πως το όνομα του Αγίου μπορεί να μην είναι καν το πραγματικό του. Οι πληροφορίες για τη ζωή του είναι ελάχιστες και κυρίως βασίζονται σε λαϊκές παραδόσεις, οι οποίες αναφέρουν ότι η μητέρα του Αγίου ήταν αμαρτωλή.

Άγιος Φανούριος: Ο Προστάτης των Χαμένων Αντικειμένων

Ποιος δεν θυμάται τη γιαγιά του να λέει «Άγιε μου Φανούριε, φανέρωσε το» και να υπόσχεται πίτα ή κερί στη χάρη του; Ο Άγιος Φανούριος έχει συνδεθεί στη λαϊκή συνείδηση ως ο προστάτης που βοηθά να βρεθούν τα χαμένα. Είτε πρόκειται για χαμένους ανθρώπους είτε για αντικείμενα, οι πιστοί καταφεύγουν στη βοήθειά του με πίστη και ελπίδα.

Ο Θρύλος της Αμαρτωλής Μητέρας

Η λαϊκή φαντασία δεν άργησε να προσδώσει λεπτομέρειες στην άγνωστη ζωή του Αγίου. Σύμφωνα με τον θρύλο, η μητέρα του Αγίου ήταν μια αμαρτωλή γυναίκα που δεν βοηθούσε τους άλλους. Σε μερικές περιοχές της Ελλάδας, φτιάχνουν φανουρόπιτα για να «συγχωρεθεί η μητέρα του Αγίου», ένα έθιμο που δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο.

Η Ανακάλυψη της Εικόνας του Αγίου Φανουρίου

Μέχρι τον 14ο ή 15ο αιώνα, ο Άγιος Φανούριος ήταν άγνωστος. Κατά την αναστήλωση των τειχών της Ρόδου, ανακαλύφθηκε ένας μισογκρεμισμένος ναός, μέσα στον οποίο υπήρχαν πολλές παλιές εικόνες. Μία από αυτές, η καλύτερα διατηρημένη, απεικόνιζε έναν Άγιο με ρωμαϊκή στρατιωτική ενδυμασία, που κρατούσε ένα κερί και έναν Σταυρό. Το όνομα που φαινόταν ήταν «Άγιος Φανώ». Γύρω από την εικόνα υπήρχαν 12 παραστάσεις με σκηνές του μαρτυρίου του, κάτι που υποδηλώνει πως ήταν μάρτυρας και πιθανόν στρατιώτης.

Ο Μητροπολίτης Ρόδου, Νείλος, αφιέρωσε την ανακαινισμένη εκκλησία στον νεοφανή Άγιο Φανούριο. Η ιστορία του Αγίου διαδόθηκε από τη Ρόδο πρώτα στα γύρω νησιά και στη συνέχεια σε όλη τη χώρα.

Θαύματα του Αγίου Φανουρίου

Ο Άγιος Φανούριος έχει συνδεθεί με αρκετά θαύματα, όπως το εξής: Κατά την περίοδο που η Κρήτη ήταν υποδουλωμένη στους Λατίνους, τρεις ιερείς που είχαν συλληφθεί από πειρατές βρήκαν τη σωτηρία τους μέσω της παρέμβασης του Αγίου. Οι Αγαρηνοί που τους κρατούσαν δέσμιους, ύστερα από δύο απειλητικά όνειρα, αποφάσισαν να τους απελευθερώσουν για να αποφύγουν την οργή του Αγίου.

Η Εικόνα και η Σπηλιά του Αγίου

Η εικόνα του Αγίου Φανουρίου, που βρέθηκε στη Ρόδο, τον απεικονίζει ντυμένο με στρατιωτική ενδυμασία, κρατώντας σταυρό και λαμπάδα, και πλαισιώνεται από σκηνές του μαρτυρίου του. Στην κατεχόμενη Κερύνεια, υπάρχει η σπηλιά του Αγίου, όπου, σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος κρύφτηκε όταν καταδιωκόταν από τους Σαρακηνούς.

Η Φανουρόπιτα

Η φανουρόπιτα είναι αναπόσπαστο μέρος της λατρείας του Αγίου Φανουρίου, αλλά κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς πώς και γιατί ξεκίνησε αυτό το έθιμο. Κάποιοι θεωρούν ότι η πίτα πρέπει να φτιάχνεται με επτά ή εννέα υλικά, αριθμοί που έχουν ιδιαίτερη σημειολογία στην ελληνική λαογραφία.